Ως Μαθησιακές Δυσκολίες ορίζονται τόσο οι Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες (δυσαναγνωσία, δυσαριθμησία, δυσορθογραφία, δυσλεξία) όσο και οι Γενικές Μαθησιακές Δυσκολίες, οι οποίες οφείλονται είτε σε χαμηλό νοητικό δυναμικό είτε σε ψυχοσυναισθηματική ανωριμότητα. Επιπλέον, Μαθησιακές Δυσκολίες εμφανίζουν παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές, όπως Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ), Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ), Ειδική Γλωσσική Διαταραχή κ.ά.Ο συγκεκριμένος τομέας απαρτίζεται από ειδικούς παιδαγωγούς, οι οποίοι ασχολούνται με την αξιολόγηση και την αποκατάσταση των μαθησιακών δυσκολιών σε παιδιά και εφήβους.
Συνήθεις δυσκολίες που παρατηρούν οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί στα παιδιά και τα παραπέμπουν για μία μαθησιακή αξιολόγηση είναι οι εξής:
Ειδική μαθησιακή δυσκολία στην ανάγνωση
- Έλλειψη ευχέρειας στην ανάγνωση (όχι αρκετά γρήγορος ρυθμός)
- Το παιδί δείχνει με το δάχτυλο το σημείο που διαβάζει
- Αντικατάσταση, επανάληψη, αντιστροφή γραμμάτων και συλλαβών που συνθέτουν μια λέξη (ψάρι🡪ξάρι, τσάντα🡪στάντα, παλάτι🡪παλάμη)
- Δυσκολία στην ανάγνωση και την προφορά ασυνήθιστων ή/και πολυσύλλαβων λέξεων
- Παράλειψη φθόγγων και συλλαβών σε λέξεις (πόρτα🡪πότα, καράβι🡪κάβι)
- Παραλείπει, επαναλαμβάνει ή προσθέτει λέξεις στο κείμενο όταν διαβάζει
- Πηδάει σειρές ή διαβάζει την ίδια σειρά δύο φορές
Ειδική μαθησιακή δυσκολία στη γραπτή έκφραση
- Αντικατάσταση, επανάληψη, αντιστροφή γραμμάτων και συλλαβών που συνθέτουν μια λέξη (ζάρι🡪σάρι, πάνω🡪παπάνω, ξύστρα🡪ξύρστα)
- Καθρεπτική γραφή γραμμάτων ή λέξεων (ε🡪3)
- Παράλειψη φθόγγων και συλλαβών σε απλές λέξεις (κάρτα🡪κάτα, καμήλα🡪μήλα)
- Παράληψη καταλήξεων (-ς)
- Δυσκολία στην αντιστοιχία συμβόλων – ήχων (γραφημάτων – φωνημάτων)
- Η αυθόρμητη γραφή είναι δυσανάγνωστη
- Ακαταστασία στο φύλλο και γενικότερα στο τετράδιο
- Χρήση κεφαλαίων γραμμάτων ανάμεσα στα μικρά (κΑραΜέλα)
Ειδική μαθησιακή δυσκολία στα μαθηματικά
- Δυσκολίες όσον αφορά την αντίληψη της ποσότητας, τις ομαδοποιήσεις, σειροθετήσεις, ταξινομήσεις, τη διάκριση των αριθμών, τη γνώση της σειράς των αριθμών και την αρίθμηση – μέτρηση
- Αγνοούνται ή υπάρχει ελλιπής και λανθασμένη χρήση των αριθμητικών δεδομένων (π.χ. δυσκολία στη χρήση της αυτοματοποιημένης διαδικασίας μέτρησης ανά δύο, ανά πέντε, ανά δέκα)
- Σε κάθετες πράξεις γίνεται λανθασμένη τοποθέτηση των αριθμών (προστίθενται ή αφαιρούνται όπως «βολεύει» καλύτερα)
- Ελλείμματα στις πράξεις πολλαπλασιασμού και διαίρεσης λόγω της ελλιπούς γνώσης της προπαίδειας και των πράξεων της πρόσθεσης και αφαίρεσης.
- Δυσκολία στην κατανόηση του προβλήματος συνολικά. Δεν εντοπίζονται και δεν αξιολογούνται επαρκώς οι χρήσιμες για τη λύση πληροφορίες, ούτε επιλέγεται μια συγκεκριμένη ακολουθία ενεργειών, αλλά κάποια από τα νούμερα χρησιμοποιούνται τυχαία για την εκτέλεση πράξεων χωρίς να μπορεί να αιτιολογηθεί η σκοπιμότητά τους.
Επιπρόσθετες γενικότερες δυσκολίες
- Δυσκολία στη διάκριση αριστερής και δεξιάς πλευράς τόσο του σώματος του ίδιου όσο και του σώματος του ατόμου που βρίσκεται απέναντι.
- Σύγχυση ως προς το κυρίαρχο μάτι, χέρι, πόδι.
- Δυσκολία με τις έννοιες της σειροθέτησης και του προσανατολισμού (π.χ. δυσκολία του παιδιού να μάθει τη σωστή σειρά των μηνών του έτους, των ημερών της εβδομάδας)
- Δυσκολία στην αντίληψη της έννοιας του χρόνου (πότε έγινε ένα γεγονός, τις έννοιες του «πριν» και «μετά»)
- Πιθανή οπτικο-αντιληπτική ανεπάρκεια που δυσχεραίνει την αντίληψη και τη διάκριση μορφών, συμβόλων και σχημάτων.
- Δυσκολίες απομνημόνευσης (αδύναμη βραχυπρόθεσμη μνήμη)
Ο ρόλος του ειδικού παιδαγωγού είναι η λεπτομερής αξιολόγηση (με σταθμισμένες δοκιμασίες στα ελληνικά και ανεπίσημες φόρμες ελέγχου δεξιοτήτων) και ο σχεδιασμός ενός εξατομικευμένου προγράμματος μαθησιακής αποκατάστασης. Το πρόγραμμα αυτό δημιουργείται λαμβάνοντας υπόψη τα ελλείμματα που επηρεάζουν περισσότερο την απόδοση του παιδιού στο σχολείο. Στην παρέμβαση περιλαμβάνονται τα ειδικά ενδιαφέροντα του κάθε παιδιού και η μάθηση πραγματοποιείται μέσω ευχάριστων δραστηριοτήτων παιχνιδιού βασιζόμενη στις ήδη κατακτημένες του δεξιότητες.